Khalistan movement, dream or idea?

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ, ਸੁਪਨਾ ਜਾਂ ਵਿਚਾਰ?

ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਤੇ ਕੌਣ ? ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ?

ਲਿਖਤਮ : ਗੁਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਮਦ

ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 1978 ਤੋਂ 1993 ਤੱਕ ਦੇ 15 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕਤਲੇਆਮ, ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ 1983-93 ਦੇ ਘਾਤਕ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਬਾਰੇ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ? 2021 ਦੇ ਪਿਊ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰੋ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 95 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ “ਬਹੁਤ ਮਾਣ” ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰਾ, ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨਾ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੋਵੇ, ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਉੱਤੇ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਭਾਵੇਂ ਸੂਖਮ ਕਿਉਂ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਉਸ ਦੀ ਕੌਮੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ ‘ਤੇ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ।

ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਜ਼ਿੰਦਾ, ਜੀਵੰਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਹੈ। ਲੋਕ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਬਦਲਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਹਨੇਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਨਵੀਂਆਂ ਤਾਕਤਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਾਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਖ਼ਲਾਅ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਉੱਭਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ, ਅੰਦਰ ਜਾਣ ਲਈ। ਜਦੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਤੋਂ ਦੁਖੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਹੋਵੇਗਾ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਵੋਟ ਦੇਣਗੇ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਟਰੂਡੋ ਜਾਂ ਗੁਰ ਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ ਕੋਲ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਮਦਦ ਲੈਣ ਨਹੀਂ ਜਾਣਗੇ।

ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਅਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤਾ ‘ਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਉਠਾਵਾਂਗਾ। ਕਦੇ ਨਹੀਂ। ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਸੌ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨਾਲ ਕਦੇ ਇਨਕਲਾਬ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ।

ਇਹ ਵੀ ਮੰਨੀਏ ਕਿ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹਨ। ਅੱਜ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਰੋਹ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਮ-ਵਿਰੋਧੀ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ, ਵਧ ਰਹੀ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ, ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਨਵੀਂਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਧਦੀ ਰੱਖਿਆਤਮਿਕ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਟੀਵੀ ਚੈਨਲਾਂ ‘ਤੇ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਇੱਕ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਦੂਰੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਇਹ ਬੇਗਾਨਗੀ ਹਿੰਦੂ ਕੌਮ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ।

ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ, ਉਦਯੋਗੀਕਰਨ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਗਿਰਾਵਟ ‘ਤੇ ਕਾਰਨ ਨਿਕਲਿਆ ਗ਼ੁੱਸਾ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੋਂ 13ਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਵੈ-ਮਾਣ ਨੂੰ ਵੀ ਠੇਸ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਉਸ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਦੁਖਦਾਈ ਹੈ ਜੋ ਇੰਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰਹੇ ਸਨ।

ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਜਾਲ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਆਈ ਟੀ-ਸਮਰਥਨ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੂਜੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿ ਗਈਆਂ, ਪੰਜਾਬ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾ ਸਕਿਆ।

ਇਸ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖ ਡਾਇਸਪੋਰਾ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ, ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਤੋਂ $80.2 ਬਿਲੀਅਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੌਗਾਤੀ ਨਕਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।

ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ, ਯੂਕੇ, ਸਿੰਗਾਪੁਰ, ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ, ਕੁਵੈਤ, ਓਮਾਨ ਅਤੇ ਕਤਰ (ਸਿਰਫ 1.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਦੇ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ 23.4 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਨਾਲ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਪੁੱਛ ਸਕਦੇ ਹੋ ਕਿ ਕੀ ਅਸੀਂ ਕੈਨੇਡਾ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਏ, ? ਕੀ ਸਾਡੇ ਇੱਥੇ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ, ਖ਼ੁਸ਼ਹਾਲ ਪੰਜਾਬੀ (ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿੱਖ) ਭਾਈਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ?

ਡੇਟਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਡੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਪੰਜਾਬਾਂ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਸੰਕਟ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਮਝ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 10 ਲੱਖ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਵੱਲੋਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 8 ਲੱਖ ਸਿੱਖ) ਆਪਣੇ ਵਤਨ ਨੂੰ ਨਕਦੀ ਤੋਹਫ਼ੇ ਭੇਜੇ ਗਏ ਹਨ, ਹਾਂਗਕਾਂਗ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਮਲੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 12ਵੇਂ ਨੰਬਰ ‘ਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਕੁੱਲ ਅੰਕੜੇ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 0.6 ਫ਼ੀਸਦੀ ਸੀ।

ਇਹ ਡਾਟਾ ਸਾਨੂੰ ਕੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ? ਦੋ ਗੱਲਾਂ ਇੱਕ ਠੋਸ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਅਨੁਮਾਨ। ਪਹਿਲਾ ਇਹ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਘੱਟ ਤਨਖ਼ਾਹ ਵਾਲੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਜਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜੋ ਘਰ ਭੇਜਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਰਪਲੱਸ ਨਹੀਂ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ। ਇਹ ਯੂਐਸ, ਯੂਕੇ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਯੂਏਈ ਅਤੇ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਫ਼ੈਦ-ਕਾਲਰ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ।

ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਮੁੱਲ ਲੜੀ ‘ਤੇ, ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਪਿੱਛੇ ਰਹਿ ਗਏ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਵਿਅੰਗ ਵਿੱਚ ਫਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਲੋਕ ਗਰੀਬ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਰਾਜ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਗਰੀਬੀ ਸਕੋਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਸ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਹੁਣ ਖ਼ੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਿਹਾਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਭਈਆਂ ਤੋਂ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤੀ ਸਸਤੀ ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਪਣੇ ਨੌਜਵਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਬੱਚਤ ਨੂੰ ਫ਼ੂਕ ਕੇ, ਸਾੜ ਕੇ, ਭੀਖ ਮੰਗ ਕੇ, ਚੋਰੀਆਂ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈ ਕੇ, ਪਰ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਤਰੀਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਜਾਣ ਲਈ ਸਾਲਾਂ ਬੱਧੀ ਖ਼ਰਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਨੌਕਰੀਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਭਈਆਂ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟ ਸਰਪਲੱਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਘੱਟ ਠੋਸ ਕਾਰਨ ਵੱਲ ਵੀ ਲਿਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਤੋਂ ਭੇਜੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਵਾਪਸ ਭੇਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ (ਲਗਭਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੈਨੇਡਾ) ਲਈ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਚੱਲ ਰਹੀ ਦਰ 50 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਚੈੱਕ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਟਰਾਂਸਫ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਕਲਾਸੀਕਲ ਹੈ ਜੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਿਤ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ।

ਇਹ ਗ਼ੁੱਸੇ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿਖਰ ‘ਤੇ ਹੈ: ਸਾਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਬਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਵੀ ਇਕ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਸਿੱਖ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ ‘ਤੇ ਪਏ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਭਾਜਪਾ-ਅਕਾਲੀ ਟੁੱਟਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਲਕਿ ਉਹ ਭਾਜਪਾ, ਹਿੰਦੂਤਵ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਰਾਜ ਲਈ ਵਧ ਰਹੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਤੋਂ ਵੀ ਦੁਖੀ ਹਨ।

ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਲੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੁੱਛੋ, ਤਾਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਵਾਬੀ ਸਵਾਲ ਕਰੇਗਾ: ਜੇਕਰ ਲੋਕ ਹਿੰਦੂ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਉਹ ਠੀਕ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਦੂਜੇ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਇੱਕ ਧਰਮ ਦੇ ਆਧਾਰ ‘ਤੇ ਕੌਮ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਧਰਮ ਲਈ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ?

ਇਸ ਸਰਬ-ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭਾਜਪਾ ਦਾ ਉਭਾਰ, ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਦੀ ਘਾਟ – ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ – ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਮੁਸਲਿਮ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ, ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੂਡ ‘ਤੇ ਡੂੰਘਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਨਕਾਰੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਨਹੀਂ।

ਯਾਦ ਕਰੋ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਗੁੜਗਾਉਂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੋਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਨੇ ਪਾਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਨਮਾਜ਼ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ? ਜਾਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਕਰਵਾਏ ‘ਲੰਗਰਾਂ’ ਮੁਸਲਿਮ ਕਾਰਕੁਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ? ਭਾਜਪਾ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਗ਼ਲਤ ਹਿਸਾਬ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਹ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਦੁਸ਼ਮਣੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।

ਸਿੱਖ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਕੋਈ ਖ਼ਤਰਾ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਵੀ ਮਹੱਤਵ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੀ ਵੱਡੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਨਾਲ ਇਹਨਾਂ ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਾਂਝਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੁੜ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਜੰਗ ਛੇੜਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਫਿਰ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਗੇ? ਬੇਸ਼ੱਕ, ਉਹ ਕਰਨਗੇ. ਪਰ ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਸਾਂਝਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮੁਲਕ ਵੀ ਹੈ।

ਕੁੱਲ ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸੱਤਰ ਫ਼ੀਸਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਹੀ ਪਿਊ ਸਰਵੇਖਣ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ 93 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 95 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਭਾਰਤੀ ਹੋਣ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਕੜੇ ਨੂੰ ਅੰਡਰਲਾਈਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ 10 ਵਿੱਚੋਂ ਅੱਠ ਸਿੱਖ ਫ਼ਿਰਕੂ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਸਮੱਸਿਆ ਵਜੋਂ ਦੇਖਦੇ ਹਨ। ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ (65 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ) ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਜਪਾਈ ਸੰਘੀ ਸਿਆਸਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਨਾਕਾਮੀ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗ਼ੁੱਸੇ ਨੂੰ ਵਧਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਬਾਕੀ ਅਗਲੇ ਅੰਕ ਵਿੱਚ